Menstrueren in de ruimte

Hoe gaat dat als een astronaut in de ruimte ongesteld wordt? Op internet een veelgestelde vraag, maar toen de NASA zich rond 1960 voorbereidde op de eerste bemande ruimtevaart, vroeg niemand zich dat af. Als eerste selectiecriterium gold dat alleen testpiloten van de American Air Force in aanmerking kwamen. De luchtmacht was niet toegankelijk voor vrouwen, dus ruimtevaarders waren mannen en die menstrueren niet.

Toch vroeg W.Randolph Lovelace II, een wetenschapper die tests had bedacht om te kijken wie bestand zou zijn tegen de bijzondere omstandigheden in de ruimte, zich af of vrouwen niet juist veel geschikter waren dan mannen. Immers, vrouwen zijn lichter in gewicht, gebruiken minder zuurstof en krijgen minder gauw een hartaanval. De NASA had weinig animo voor zijn ideeën.

Gesteund door Jackie Cochran, zelf luchtvaartpionier en steenrijk, zette hij in 1959 het Women In Space Project op. Rond de 20 vrouwelijke piloten deden mee en 13 van hen kwamen glansrijk door de eerste zware tests.  Zij scoorden meestal zelfs beter dan de mannen die Lovelace had getest. Toen hij voor sommige onderzoeken gebruik wilde maken van de faciliteiten van de Air Force, stuitte dat op weerstand. Men had “geen behoefte” aan dergelijk onderzoek. In 1961 strandde het project.

Twee vrouwen, Jerrie Cobb en Jane Hart (42, piloot en moeder van 8 kinderen!), lobbyden verder en wisten de zaak in 1962 op de politieke agenda te krijgen. Maar ook toen liep de zaak in nauwelijks verholen seksime vast. In 1964, een jaar nadat de eerste Russische vrouw de ruimte in was geweest, noemde een Amerikaanse wetenschappelijke publicatie de menstruatiecyclus nog een veiligheidsrisico voor deelname van vrouwen aan de ruimtevaart: “the intricacies of matching a temperamental psychophysiologic human and the complicated machine are many and, obviously, both need to be ready at the same time.” Oftewel: van vrouwen kan je niet op aan als ze ongesteld zijn.

Pas in 1977 werd in Amerika een nieuw programma voor het opleiden van vrouwelijke astronauten gestart. De onderzoeksgegevens van Lovelace waren “kwijtgeraakt” en alles moest opnieuw onderzocht worden. Ook nu baarde vooral het menstrueren de heren onderzoekers zorgen, maar andere: zou al dat bloed zonder de zwaartekracht misschien via de eileiders in de buikholte belanden en daar ongemak veroorzaken? Pas in 1983 ging de eerste vrouw mee de ruimte in. Vandaag de dag is een kwart van de astronauten vrouw en is ongesteld zijn in de ruimte net zo gewoon als hier beneden.

Dit stukje verscheen in het septembernummer van LOVER als ‘rectificatie’.